Τραυματισμοί στις Δασικές Πυρκαγιές & Πρώτες Βοήθειες

Η αντιπυρική περίοδος ξεκίνησε στην Ελλάδα. Αν και οι δασικές πυρκαγιές πλέον λόγω πολλαπλών παραγόντων (Υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες , ξηρασία , αμέλεια κ.ο.κ. ) κάνουν την εμφάνιση τους πολύ νωρίτερα.

Η δασοπυρόσβεση ως επάγγελμα ενέχει πολλούς κινδύνους (ορατούς κ μη). Το προσωπικό που απασχολείται στις δασικές πυρκαγιές αποτελείται από Μόνιμο προσωπικό του Πυροσβεστικού Σώματος, Εποχικούς και εθελοντές (ΠΣ & ΠΠ).
Όλοι, ανεξαρτήτως ιδιότητας και βαθμίδας, θα πρέπει να φέρουν τα απαραίτητα Μέσα Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) κατά την τέλεση των καθηκόντων τους για την αποφυγή τραυματισμών.

Τα κυριότερα είδη τραυματισμών είναι τα κάτωθι:

1. Εγκαύματα
2. Τραυματισμοί από αιχμηρά αντικείμενα
3. Τραυματικές Εγκεφαλικές Κακώσεις (ΤΕΚ)
4. Μυοσκελετικοί τραυματισμοί (Θλάσεις , Διαστρέμματα, Εξαρθρώσεις, Κατάγματα)
5. Περιβαλλοντικά τραύματα (Θερμική Εξάντληση, Θερμοπληξία)

Ας δούμε λοιπόν τις παραπάνω κατηγορίες τραυματισμών αναλυτικά και τον τρόπο αντιμετώπισης τους σε πρώτο χρόνο (Πρώτες Βοήθειες).

Εγκαύματα

• 1^ου Βαθμού (Επιφανειακά Εγκαύματα) Συνήθως δημιουργούνται από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο ή σε θερμική ακτινοβολία (από τις φλόγες) και αφορούν μόνο την επιδερμίδα.

Σε αυτά τα εγκαύματα κύρια χαρακτηριστικά είναι η ερυθρότητα και ο πόνος. Τα αντιμετωπίζουμε βάζοντας την περιοχή κάτω από τρεχούμενο νερό ( για 20 λεπτά περίπου ) για την απορρόφηση όσο το δυνατόν της θερμοκρασίας και τα επικαλύπτουμε με αποστειρωμένο επίθεμα δίχως να εφαρμόσουμε πίεση.  Αλοιφές με 0,5 – 1% υδροκορτιζόνη βοηθούν στην μείωση  του πόνου & του οιδήματος και θα επιταχύνουν την διαδικασία επούλωσης.

• 2^ου Βαθμού ( Μερικού πάχους ) Συνήθως δημιουργούνται από επαφή με καιόμενη επιφάνεια και επηρεάζουν και το υποκείμενο χόριο πλέον της επιδερμίδας.

Κύρια χαρακτηριστικά αυτών των εγκαυμάτων είναι η ύπαρξη φλύκταινών (φουσκαλών) , ερυθρότητα, πόνος και οίδημα. Αντιμετωπίζουμε αφαιρώντας  όσα ρούχα εμποδίζουν αλλά δεν είναι προσκολλημένα στην εγκαυματική επιφάνεια και καλύπτουμε με στεγνή αποστειρωμένη γάζα.

• 3^ου Βαθμού ( Ολικού πάχους) Τα εγκαύματα αυτά προκαλούν πλήρη καταστροφή της επιδερμίδας και του χορίου. Συνηθέστερη εικόνα αυτών των βλαβών είναι μια σκληρή , παχιά ,λευκή & ανελαστική επιφάνεια (εσχάρα). Σε βαριές περιπτώσεις το δέρμα φαίνεται απανθρακωμένο.

Αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο τρόπο με του 2^ου Βαθμού.

• 4^ου Βαθμού ή υποεπιδερμικά . Εδώ έχουμε βλάβες πλέον των στοιβάδων της επιδερμίδας και στους υποκείμενους ιστούς (μύες, οστά , όργανα). Υπάρχει πιθανότητα πρόκλησης αναπηρίας και εκτεταμένης δυσμορφίας. Χρήζει χειρουργικής αντιμετώπισης.

• Εισπνευστικά εγκαύματα Συνήθως σε εισπνοή καυτού αέρα ή καπνού . Μπορούμε να τα υποπτευθούμε αν δούμε ένα άτομο να παρουσιάζει δύσπνοια, βραχνή φωνή, βγάζει μαύρα πτύελα ή είναι καμένη η περιοχή γύρω από το στόμα ή  την μύτη.  Το εισπνευστικό έγκαυμα μπορεί να προκαλέσει οίδημα και απόφραξη αεραγωγού, πρόκειται για μια εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση όπου απαιτείται άμεση ιατρική βοήθεια. Παρακολουθούμε την αναπνοή του και ειδοποιούμε ασθενοφόρο.

 Τρόπος υπολογισμού της εγκαυματικής επιφάνειας

• Κανόνας των εννέα (9). Υπολογίζουμε την έκταση του εγκαύματος βάσει αυτού του «χάρτη»
• Η μέθοδος της παλάμης μας υποβοηθά σε μικρής έκτασης εγκαύματα, όπου το μέγεθος της παλάμης του τραυματία ισούται με το 1% της επιφάνειας του σώματος.

Γενικές οδηγίες για τα εγκαύματα

1. Εάν σε ένα άτομο έχουν πάρει φωτιά τα ρούχα του τον υποχρεώνουμε να πέσει και να κυλίσει (Drop and Roll) και τον σκεπάζουμε με ένα ρούχο ή κουβέρτα. Δεν τον αφήνουμε να σταθεί όρθιος για την αποφυγή εισπνευστικών εγκαυμάτων.
2. Εάν στην περιοχή που έχει καεί υπάρχουν δαχτυλίδια , ζώνες , ρολόγια τα αφαιρούμε αμέσως, καθώς αυτό ενδέχεται να μην είναι δυνατό αργότερα λόγω του οιδήματος που μπορεί να σχηματιστεί.
3. Αφαιρούμε τα καμένα ρούχα προσεχτικά, αφήνοντας όσα είναι προσκολλημένα στην επιφάνεια του εγκαύματος.
4. Εάν έχουν σχηματιστεί φλύκταινες ( φουσκάλες ) δεν τις πιέζουμε για να σκάσουν
5. Άτομα με εγκαύματα 2^ου ή 3^ου Βαθμού των οποίων η έκταση υπερβαίνει το 10% της συνολικής επιφάνειας του σώματος θα πρέπει να μεταφέρονται σε κέντρο τραύματος με μονάδα εγκαυμάτων.
6. Πάντοτε προστατεύουμε τον εγκαυματία από υποθερμία.

Τραυματισμοί από αιχμηρά αντικείμενα

Στις δασικές πυρκαγιές το προσωπικό (Πυροσβέστες) μπορεί να τραυματιστεί με ποικίλους τρόπους. Για παράδειγμα κατά την χρήση εργαλείων (Τσεκούρι, Πτυοσκάπανο, Pulaski, Αλυσοπρίονο)  από ένα πεζοπόρο τμήμα ή κατά την κατάσβεση διερχόμενοι μέσα από πυκνό δάσος με σκληρά και αιχμηρά κλαδιά. Όλα τα παραπάνω μπορεί να δημιουργήσουν  εκδορές και βαθιές τομές. Αντιμετωπίζουμε τέτοιου είδους τραυματισμούς  & τις τυχόν αιμορραγίες ανάλογα με το είδος τους. (Οι φλεβικές αιμορραγίες ρέουν από την πληγή ή έχουν σταματήσει από μόνες τους, ενώ στις αρτηριακές φαίνεται σαν να αναπηδά το αίμα από την πληγή με ρυθμό ).

• Πάντοτε φοράμε γάντια πριν αντιμετωπίσουμε μια αιμορραγία.
• Για τον καθαρισμό των πληγών μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τρεχούμενο νερό.
• Σε επιφανειακές εκδορές με φλεβική αιμορραγία εφαρμόζουμε άμεση πίεση με μια αποστειρωμένη γάζα για μερικά λεπτά και επιδένουμε με ένα ελαστικό επίδεσμο.
• Σε πιο βαθιές τομές με φλεβική αιμορραγία θα πρέπει να κάνουμε ταμπονάρισμα της αιμορραγίας ή και «γέμισμα» της τομής (wound packing) για να σταματήσουμε την αιμορραγία και μετα επίδεση με ελαστικό επίδεσμο.
• Σε μεγάλες φλεβικές  ή σε αρτηριακές αιμορραγίες όπου το αίμα δεν σταματάει με τους παραπάνω τρόπους  εφαρμόζουμε ίσχαιμη περίδεση (Τουρνικέ). Η ίσχαιμη περίδεση εφαρμόζεται κεντρικότερα του τραύματος , δεν τοποθετείτε πάνω σε αρθρώσεις, προτιμάται η εφαρμογή σε μονά οστά και δεν αφαιρείται μέχρι να φτάσει στο κέντρο τραύματος για την οριστική αντιμετώπιση του.

Τραυματικές Εγκεφαλικές Κακώσεις (Τ.Ε.Κ.)

Οι τραυματισμοί κεφαλής χωρίζονται σε δύο κατηγορίες , στους εξωτερικούς όπου αφορούν το δέρμα κ το τριχωτό της κεφαλής και στους εσωτερικούς που αφορούν το κρανίο και τον εγκέφαλο. Κάθε χρόνο συμβαίνουν εκατοντάδες περιστατικά τραυματισμών κεφαλής από πτώσεις κλαδιών – δέντρων , πτώσεις εξ ιδίου ύψους, πτώσεις βράχων, ρίψεις νερού από πυροσβεστικά αεροπλάνα και ελικόπτερα κ.α.

Επειδή μια Τραυματική Εγκεφαλική Κάκωση (Τ.Ε.Κ.) μπορεί να οδηγήσει σε μακρόχρονες επιπλοκές ή ακόμα και θάνατο, το προσωπικό οφείλει να φέρει κράνος Δασοπυρόσβεσης – Διάσωσης που να πληροί τις απαιτούμενες προδιαγραφές για την καλύτερη προστασία του και την αποφυγή τραυματισμών.

Σε εξωτερικούς τραυματισμούς (χαμηλής ενεργείας) αντιμετωπίζουμε τις τυχόν εκδορές κ τις αιμορραγίες με καθαρισμό τους σημείου με τρεχούμενο νερό και με άμεση πίεση. Υλικά που θα πρέπει να έχουμε είναι ( Αποστειρωμένες γάζες, Ελαστικοί επίδεσμοι, Ισραηλινός επίδεσμος, Pulvo47).

Σε υψηλής ενεργείας τραυματισμούς όπου πιθανολογείτε και ο πιθανός τραυματισμός της ΑΜΣΣ (Αυχενικής Μοίρας Σπονδυλικής Στήλης) ακινητοποιούμε την  κεφαλή  σε ουδέτερη θέση, αντιμετωπίζουμε τους εξωτερικούς τραυματισμούς  κ ενημερώνουμε ότι χρειαζόμαστε ασθενοφόρο για την ασφαλή διακομιδή του τραυματία σε υγειονομικό σταθμό. Αναλόγως τις βαρύτητας του τραυματισμού και του μηχανισμού κάκωσης εξαρτάται και η όλη αντιμετώπιση στο πεδίο, κατά την διακομιδή και ο χρόνος που απαιτείται!

Μυοσκελετικοί Τραυματισμοί

Ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι μυοσκελετικοί τραυματισμοί είναι τόσο διαδεδομένοι μεταξύ των πυροσβεστών οφείλεται στο ανώμαλο έδαφος που πρέπει να διασχίζουν για μεγάλες αποστάσεις  σε συνθήκες υψηλής πίεσης. Αφενός, το δύσβατο τοπίο μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες για γλιστρήματα και πτώσεις, οι οποίες συχνά οδηγούν σε τραυματισμούς. Επιπλέον, οι εξαιρετικά σωματικά απαιτητικές επαγγελματικές ευθύνες μπορούν επίσης να θέσουν τους μύες κάποιου υπό μεγάλη πίεση και τελικά να οδηγήσουν τον μυ σε ρήξη.

Ενώ αυτοί οι τραυματισμοί μπορεί να φαίνεται μικροί σε σύγκριση με μερικούς από τους άλλους, να έχετε κατά νου ότι η περιορισμένη κινητικότητα κατά την καταπολέμηση πυρκαγιών σε εξαιρετικά απομακρυσμένες περιοχές μπορεί να επιφέρει και πολλούς άλλους κινδύνους για την ασφάλεια σας.

Τους μυοσκελετικούς τραυματισμούς που επηρεάζουν σημαντικά την κινητικότητα ενός άκρου τους αντιμετωπίζουμε ως εν δυνάμει κατάγματα μιας και δεν υπάρχει τρόπος να κάνουμε διάγνωση.
Συνεπώς ακινητοποιούμε το μέλος και ζητάμε συνδρομή ασθενοφόρου για την διακομιδή του ατόμου σε κέντρο τραύματος.
Σε περίπτωση επιπλεγμένου «ανοιχτού» κατάγματος αντιμετωπίζουμε την πληγή, την αιμορραγία και έπειτα ακινητοποιούμε.

Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την πρόληψη των μυϊκών τραυματισμών κατά τη διάρκεια της εργασίας είναι η τήρηση ενός αυστηρού προγράμματος γυμναστικής αερόβιας και μυϊκής αντοχής.
Διατηρώντας τη βέλτιστη φυσική κατάσταση, το σώμα του ατόμου μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα στις ιδιαίτερα επίπονες επαγγελματικές ευθύνες του ρόλου.

Περιβαλλοντικά τραύματα (Θερμική Εξάντληση, Θερμοπληξία)

Η θερμική εξάντληση και η θερμοπληξία είναι δύο δυνητικά σοβαρές καταστάσεις που είναι αποτέλεσμα της υπερβολικής έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες.

Συνήθως συμβαίνουν κατά τη διάρκεια πολύ έντονης σωματικής άσκησης όπως αυτή τις κατάσβεσης μίας δασικής πυρκαγιάς. Κατά την θερμική εξάντληση η θερμοκρασία του σώματος ανεβαίνει σημαντικά και ξεκινά η απώλεια υγρών και αλάτων από το σώμα, γεγονός που οδηγεί στα συμπτώματα που αναφέρονται παρακάτω καθώς και ένα γενικότερο αίσθημα αδιαθεσίας. Στη θερμοπληξία οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί του σώματος αδυνατούν να διατηρήσουν χαμηλή τη θερμοκρασία με αποτέλεσμα αυτή να ανεβαίνει σε επικίνδυνα επίπεδα.

Όταν για το γεγονός αυτό ευθύνεται η υπερβολική έκθεση στον ήλιο, αυτό ονομάζεται ηλίαση.

Η θερμοπληξία είναι σπανιότερη, αλλά πιο επικίνδυνη για την υγεία. Μπορεί να προκαλέσει βλάβες στον εγκέφαλο, την καρδία, τους πνεύμονες, το ήπαρ και τα νεφρά και μπορεί δυνητικά να είναι απειλητική για τη ζωή.

Αν η θερμική εξάντληση δεν αντιμετωπιστεί γρήγορα μπορεί να οδηγήσει σε θερμοπληξία.

Συμπτώματα

Η θερμική εξάντληση και η θερμοπληξία μπορούν να έχουν γρήγορη εξέλιξη (μέσα σε λίγα λεπτά) ή να εμφανιστούν σταδιακά σε διάστημα ωρών ή ημερών .

Τα συμπτώματα της θερμικής εξάντλησης περιλαμβάνουν:

• Αίσθημα κόπωσης και αδυναμία
• Ίλιγγο και λιποθυμικές τάσεις
• Μείωση της αρτηριακής πίεσης
• Κεφαλαλγία
• Μυϊκές κράμπες
• Αίσθημα ασθενείας
• Έντονη εφίδρωση
• Έντονη δίψα
• Ταχυκαρδία
• Μειωμένη ούρηση με σκουρόχρωμα ούρα

Αν τα συμπτώματα αυτά δεν αντιμετωπιστούν μπορεί να εξελιχθούν σε θερμοπληξία, τα συμπτώματα της οποίας περιλαμβάνουν σύγχυση, αποπροσανατολισμό, κρίσεις και απώλεια συνείδησης.

Αντιμετώπιση

Αν παρατηρήσετε ότι κάποιος έχει συμπτώματα θερμικής εξάντλησης, πρέπει να κάνετε τις ακόλουθες ενέργειες:

• Μεταφέρετέ τους σε ένα δροσερό μέρος ή τουλάχιστον σε σκιά
• Αφαιρέστε περιττά ρούχα με σκοπό όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό δέρματος να είναι εκτεθειμένο
• Μειώστε τη θερμοκρασία του δέρματος – χρησιμοποιείστε ό,τι έχετε διαθέσιμο γι’ αυτό το σκοπό, όπως ένα βρεγμένο σφουγγάρι ή πανί, κρύα επιθέματα γύρω από το λαιμό και τις μασχάλες ή σκεπάστε τους με μία κρύα, βρεγμένη πετσέτα
• Κάντε αέρα στο δέρμα τους όταν είναι βρεγμένο – αυτό θα βοηθήσει το νερό να εξατμιστεί, κάτι το οποίο βοηθά στην πτώση της θερμοκρασίας
• Δώστε τους υγρά – κατά προτίμηση νερό με ηλεκτρολύτες (Almora)

Μείνετε μαζί τους μέχρι να νιώσουν καλύτερα. Οι περισσότεροι άνθρωποι παρουσιάζουν βελτίωση μέσα σε περίπου 30 λεπτά.

Αν το άτομο χάσει τις αισθήσεις του, τοποθετήστε το άμεσα σε θέση ανάνηψης μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο.

Αν πάθει κρίση, απομακρύνετε τα αντικείμενα που πιθανώς να βρίσκονται γύρω του για να αποφευχθούν τραυματισμοί.

Κλείνοντας θα ήθελα να εστιάσω στην αναγκαιότητα ύπαρξης Aτομικού & Ομαδικού  Κιτ Πρώτων Βοηθειών  (IFAK & MFAK) ειδικά στα πεζοπόρα τμήματα δασοπυρόσβεσης όπου το πεδίο δράσης τους είναι αρκετά μακριά από οχήματα και οδικό δίκτυο της περισσότερες φορές και κρίνεται επιτακτική η γνώση πρώτων βοηθειών για την αντιμετώπιση των παραπάνω τραυματισμών σε πρώτο χρόνο.

Σαφώς και επιβάλλεται η εκπαίδευση του προσωπικού σε θέματα Αντιμετώπισης Τραύματος & Αιμορραγιών γιατί όσα και υλικά να κουβαλάς αν δεν γνωρίζεις την ορθή χρήση τους είναι δώρο άδωρον.
Στο επόμενο άρθρο θα εστιάσουμε στην σύσταση Ατομικών & Ομαδικών Κιτ Πρώτων Βοηθειών και στα ΜΑΠ (Μέσα Ατομικής Προστασίας) για δασοπυροσβέστες και ομάδες πεζοπόρων τμημάτων .

Γεώργιος Ν. Τασιός

• Διασώστης – Πλήρωμα Ασθενοφόρου / EMT-I
• Course Director (ERC)
• ALS Provider (ERC)
• PHTLS Provider (I.C) (NAEMT)
• Course Instructor (ECOSEP)
• Teacher in Comprehensive Education