Τα τελευταία δεδομένα επιβεβαιώνουν: Οι δασικές πυρκαγιές επιδεινώνονται

Τα τελευταία δεδομένα επιβεβαιώνουν αυτό που φοβόμασταν εδώ και καιρό: Οι δασικές πυρκαγιές γίνονται ολοένα και πιο εκτεταμένες και καταστροφικές σε όλο τον κόσμο. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ, τα οποία ενημερώθηκαν πρόσφατα για να καλύπτουν τα έτη 2001-2024, υπολογίσαμε ότι η δενδρώδης κάλυψη που καίγεται πλέον από δασικές πυρκαγιές είναι περισσότερο από διπλάσια κάθε χρόνο σε σχέση με δύο δεκαετίες πριν. ¹

Αυτή η αύξηση της πυρκαγίας είναι έντονα ορατή τα τελευταία χρόνια. Οι πυρκαγιές που σημειώνουν ρεκόρ γίνονται ο κανόνας, με τέσσερις από τις πέντε χειρότερες χρονιές για παγκόσμιες δασικές πυρκαγιές να έχουν συμβεί από το 2020.

Το 2024 ήταν η πιο ακραία χρονιά για δασικές πυρκαγιές που έχουν καταγραφεί ποτέ, με τουλάχιστον 13,5 εκατομμύρια εκτάρια δασικής πυρκαγιάς να έχουν καεί — μια έκταση περίπου όση έχει το μέγεθος της Ελλάδας.
Αυτό ξεπέρασε το προηγούμενο ρεκόρ των 11,9 εκατομμυρίων εκταρίων, που είχε σημειωθεί το 2023, κατά περίπου 13%. Και ορισμένες εκτιμήσεις υποδηλώνουν ότι ο πραγματικός απολογισμός των πυρκαγιών του 2024 μπορεί να ήταν ακόμη υψηλότερος.

Αυτές οι πυρκαγιές δεν επηρεάζουν μόνο τα δάση του κόσμου. Έχουν καταστρέψει σπίτια και υποδομές, έχουν μολύνει το πόσιμο νερό και έχουν προκαλέσει ζημιές σε περιουσίες δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ο επικίνδυνος καπνός από πυρκαγιές εκτιμάται ότι προκαλεί πάνω από 1,5 εκατομμύριο θανάτους κάθε χρόνο. Καθώς οι πυρκαγιές επιδεινώνονται, το ίδιο συμβαίνει και με τις επιπτώσεις τους, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη να τεθούν υπό έλεγχο.

Καθώς οι πυρκαγιές επιδεινώνονται συμπεριλαμβανομένων και σε ιστορικά χαμηλού κινδύνου περιοχές, όπως οι τροπικές περιοχές γίνονται ολοένα και πιο διαδεδομένη αιτία της παγκόσμιας απώλειας δασών. Οι πυρκαγιές αντιπροσώπευαν σχεδόν το ήμισυ (44%) της συνολικής απώλειας δασικής κάλυψης ετησίως μεταξύ 2023 και 2024. Αυτό σηματοδοτεί μια απότομη αύξηση από το 2001-2022, όταν οι πυρκαγιές αντιπροσώπευαν περίπου το ένα τέταρτο της ετήσιας απώλειας δασικής κάλυψης κατά μέσο όρο.

Σε συνδυασμό με άλλους επίμονους παράγοντες , όπως η γεωργία και η υλοτομία, αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η απώλεια δασών παραμένει επίμονα υψηλή , παρά τις υποσχέσεις των χωρών να την καταπολεμήσουν.

Εδώ, αναλύουμε τι κρύβεται πίσω από αυτές τις ανησυχητικές τάσεις και εξετάζουμε ορισμένα από τα μέρη που επηρεάζονται περισσότερο από τις αυξανόμενες δασικές πυρκαγιές.

Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τις πυρκαγιές

Η κλιματική αλλαγή είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση της πυρκαγίας. Τα ακραία κύματα καύσωνα είναι ήδη 5 φορές πιο πιθανά σήμερα από ό,τι ήταν πριν από 150 χρόνια και αναμένεται να γίνουν ακόμη πιο συχνά καθώς ο πλανήτης συνεχίζει να θερμαίνεται.
Οι υψηλότερες θερμοκρασίες ξηραίνουν το τοπίο και συμβάλλουν στη δημιουργία του ιδανικού περιβάλλοντος για μεγαλύτερες, πιο συχνές δασικές πυρκαγιές.

Όταν τα δάση καίγονται, απελευθερώνουν άνθρακα που είναι αποθηκευμένος στους κορμούς, τα κλαδιά και τα φύλλα των δέντρων, καθώς και άνθρακα που είναι αποθηκευμένος υπόγεια στο έδαφος.
Καθώς οι δασικές πυρκαγιές γίνονται μεγαλύτερες και συμβαίνουν συχνότερα, εκπέμπουν περισσότερο άνθρακα, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κλιματική αλλαγή και συμβάλλοντας σε περισσότερες πυρκαγιές ως μέρος ενός «βρόχου ανατροφοδότησης πυρκαγιάς-κλίματος».

Αυτός ο βρόχος ανατροφοδότησης, σε συνδυασμό με την επέκταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε δασικές περιοχές, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την αύξηση της πυρκαγίας που βλέπουμε σήμερα.
Καθώς οι δασικές πυρκαγιές που οφείλονται στο κλίμα καίνε μεγαλύτερες περιοχές, θα επηρεάσουν περισσότερους ανθρώπους και θα επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία.

Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες τροφοδοτούν πυρκαγιές στα βόρεια δάση

Περισσότερο από το 60% όλων των απωλειών δενδρόφυτων που σχετίζονται με πυρκαγιές μεταξύ 2001 και 2024 σημειώθηκαν σε βόρειες περιοχές . Αν και οι πυρκαγιές αποτελούν φυσικό μέρος του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οικολογικά τα βόρεια δάση, η απώλεια δενδρόφυτων που σχετίζεται με πυρκαγιές σε αυτές τις περιοχές έχει αυξηθεί ραγδαία, σημειώνοντας αύξηση περίπου 160.100 εκτάρια ετησίως τα τελευταία 24 χρόνια.

Η κλιματική αλλαγή είναι ο κύριος λόγος για αυτό. Οι βόρειες περιοχές υψηλού γεωγραφικού πλάτους θερμαίνονται με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι ο υπόλοιπος πλανήτης, συμβάλλοντας σε μεγαλύτερες περιόδους πυρκαγιών , μεγαλύτερη συχνότητα και σοβαρότητα πυρκαγιών, καθώς και σε μεγαλύτερες καμένες εκτάσεις στα βόρεια δάση.

Η Ρωσία, για παράδειγμα, είχε τις τρεις χειρότερες περιόδους πυρκαγιών που έχουν καταγραφεί μεταξύ 2020 και 2024. Το 2021 ήταν η πιο σοβαρή, με τουλάχιστον 5,4 εκατομμύρια εκτάρια δασών να καίγονται.
Αυτό οφειλόταν εν μέρει σε παρατεταμένους καύσωνες που θα ήταν πρακτικά αδύνατοι χωρίς την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.

Στον Καναδά, οι πρωτοφανείς πυρκαγιές έκαψαν σχεδόν 7,8 εκατομμύρια εκτάρια δάσους το 2023, περίπου 6 φορές τον ετήσιο μέσο όρο της χώρας για την περίοδο 2001-2022. Οι φλόγες τροφοδοτήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις υψηλότερες από τον μέσο όρο θερμοκρασίες και τις συνθήκες ξηρασίας, με ορισμένα μέρη της χώρας να βιώνουν θερμοκρασίες έως και 10 βαθμούς Κελσίου (18 βαθμοί Φαρενάιτ) πάνω από το κανονικό.

Η τάση συνεχίστηκε το 2024, με πάνω από 4 εκατομμύρια εκτάρια δασών να καίγονται. Και η περίοδος πυρκαγιών του 2025 στον Καναδά ξεκίνησε για το δεύτερο χειρότερο ξεκίνημά της από τον Ιούλιο, με βάση τα δεδομένα συναγερμού πυρκαγιάς που χρονολογούνται από το 2001.

Αυτή η τάση είναι ανησυχητική για διάφορους λόγους. Τα βόρεια δάση αποθηκεύουν το 30%-40% του συνολικού άνθρακα της ξηράς, γεγονός που τα καθιστά κρίσιμους σταθεροποιητές του κλίματος. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του άνθρακα αποθηκεύεται υπόγεια , συμπεριλαμβανομένου του μόνιμα παγωμένου εδάφους, και ιστορικά προστατεύεται από τις σπάνιες και ηπιότερες πυρκαγιές που συμβαίνουν φυσικά.

Ωστόσο, οι αλλαγές στο κλίμα και η δραστηριότητα των πυρκαγιών λιώνουν το μόνιμα παγωμένο έδαφος και καθιστούν τον άνθρακα του εδάφους πιο ευάλωτο στην καύση .

Επιπλέον, οι σοβαρές πυρκαγιές μπορούν να μεταβάλουν δραστικά τη δομή των αρκτικών δασών  εξαλείφοντας αποτελεσματικά κωνοφόρα είδη όπως η μαύρη ερυθρελάτη, τα οποία κανονικά κυριαρχούν στο τοπίο, και επιτρέποντας στα φυλλοβόλα δέντρα να πάρουν τη θέση τους. Τέτοιες αλλαγές θα μπορούσαν να έχουν ευρείες επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, τη δυναμική του εδάφους, τη συμπεριφορά των πυρκαγιών, τη δέσμευση άνθρακα και τις πολιτιστικές παραδόσεις. Σε ορισμένες ακραίες περιπτώσεις, τα δέντρα μπορεί να μην μπορέσουν να αναγεννηθούν καθόλου.

Αυτές οι μεταβαλλόμενες δυναμικές των δασών θα μπορούσαν τελικά να μετατρέψουν τα βόρεια δάση από μια καταβόθρα άνθρακα (μια περιοχή που απορροφά περισσότερο άνθρακα από ό,τι εκπέμπει) σε πηγή εκπομπών άνθρακα .
Στην πραγματικότητα, πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι τα βόρεια δάση χάνουν ήδη την ικανότητά τους να αποθηκεύουν άνθρακα.

Υποβάθμιση της γεωργίας και των δασών – Πυρκαγιές Stoke στις τροπικές περιοχές

Σε αντίθεση με τα βόρεια δάση, οι πυρκαγιές που αντικαθιστούν τις δασικές συστάδες δεν αποτελούν συνηθισμένο μέρος του οικολογικού κύκλου σε πολλά τροπικά δάση. Ωστόσο, οι πυρκαγιές αυξάνονται και εκεί. Τα τελευταία 24 χρόνια, η απώλεια δασικής κάλυψης που σχετίζεται με τις πυρκαγιές στις τροπικές περιοχές αυξήθηκε με ρυθμό περίπου 47.200 εκταρίων ετησίως, φτάνοντας στο αποκορύφωμά της το 2024 με πάνω από 4 εκατομμύρια εκτάρια απώλειας – περισσότερα από ό,τι τα προηγούμενα τρία χρόνια μαζί.

Ακόμη και τα τροπικά δάση βροχής του κόσμου, που ιστορικά προστατεύονταν από τις πυρκαγιές λόγω των έντονων βροχοπτώσεων, καίγονται τώρα με ανησυχητικούς ρυθμούς. Το 2024, οι πυρκαγιές ευθύνονταν για σχεδόν το ήμισυ (48%) της συνολικής απώλειας δασικής κάλυψης σε τροπικά πρωτογενή δάση όπως ο Αμαζόνιος και η λεκάνη του Κονγκό, ² τα οποία είναι κρίσιμα για την αποθήκευση άνθρακα, την προστασία της βιοποικιλότητας και τη ρύθμιση του τοπικού κλίματος. Ήταν η πρώτη χρονιά που οι πυρκαγιές ξεπέρασαν τη γεωργία ως η κύρια αιτία απώλειας δασών σε αυτές τις περιοχές.

Σχεδόν όλες οι πυρκαγιές που συμβαίνουν στις τροπικές περιοχές προκαλούνται από ανθρώπους και όχι από φυσικά αίτια, όπως οι κεραυνοί. Οι ελεγχόμενες πυρκαγιές χρησιμοποιούνται συνήθως στην περιοχή για την εκκαθάριση γης για νέα βοσκοτόπια ή γεωργία. Ωστόσο, αυτές οι πυρκαγιές μπορούν να ξεφύγουν και να κλιμακωθούν, με θερμότερες και ξηρότερες συνθήκες να τροφοδοτούν την εξάπλωσή τους. Η αποψίλωση των δασών και η υποβάθμιση των δασών που σχετίζονται με την αγροτική επέκταση καθιστούν επίσης τα δάση σε αυτές τις περιοχές πιο ευάλωτα στις πυρκαγιές, συμβάλλοντας στην άνοδο της θερμοκρασίας και στην αποξηραμένη βλάστηση .

Στη Βολιβία, για παράδειγμα, η επέκταση της γεωργίας και οι ξηρασίες έχουν οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της πυρκαγίας τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Οι πυρκαγιές έκαψαν περισσότερα από ένα εκατομμύριο εκτάρια δάσους στη χώρα το 2024, αύξηση σχεδόν 114% σε σχέση με το προηγούμενο ρεκόρ που είχε σημειωθεί το 2019. Το Περού και η Βραζιλία βίωσαν επίσης τη χειρότερη και τη δεύτερη χειρότερη περίοδο πυρκαγιών, αντίστοιχα, το 2024, με το μεγαλύτερο μέρος της απώλειας να σημειώνεται σε πρωτογενή δάση.

Όπως και στα βόρεια δάση, η αυξημένη πυρκαγιές στις τροπικές περιοχές προκαλεί υψηλότερες εκπομπές άνθρακα . Προηγούμενες μελέτες διαπίστωσαν ότι σε ορισμένα χρόνια, οι δασικές πυρκαγιές αντιπροσώπευαν περισσότερο από το ήμισυ όλων των εκπομπών άνθρακα στον βραζιλιάνικο Αμαζόνιο. Αυτό υποδηλώνει ότι η λεκάνη του Αμαζονίου μπορεί να πλησιάζει ή να βρίσκεται ήδη σε ένα σημείο καμπής για να μετατραπεί σε καθαρή πηγή άνθρακα .

Τα κύματα καύσωνα και η ανάπτυξη αυξάνουν τον κίνδυνο πυρκαγιάς σε εύκρατα και υποτροπικά δάση

Ιστορικά, τα εύκρατα και υποτροπικά δάση έχουν κάψει λιγότερο από τα βόρεια ή τα τροπικά δάση. Οι πυρκαγιές σε υποτροπικά δάση, όπως στις νοτιοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες, την ανατολική Αυστραλία και πολλά μέρη της Μεσογείου, έχουν παραμείνει σχετικά σταθερές τα τελευταία 24 χρόνια.
Ωστόσο, οι πυρκαγιές σε εύκρατα δάση, συμπεριλαμβανομένων των ανατολικών Ηνωμένων Πολιτειών, της δυτικής Ευρώπης και τμημάτων της ανατολικής Ασίας, αυξάνονται κατά περίπου 23.300 εκτάρια ετησίως.

Οι εύκρατες και υποτροπικές περιοχές τείνουν να περιέχουν μεγαλύτερο ποσοστό διαχειριζόμενων δασών, τα οποία μπορούν να φιλοξενήσουν λιγότερα είδη και να αποθηκεύσουν λιγότερο άνθρακα από τα φυσικά.
Ωστόσο, οι πυρκαγιές σε αυτές τις περιοχές εξακολουθούν να ενέχουν σημαντικούς κινδύνους για τους ανθρώπους και τη φύση.

Η κλιματική αλλαγή είναι η κύρια αιτία της αυξανόμενης δραστηριότητας πυρκαγιών σε εύκρατα δάση. Για παράδειγμα, οι καύσωνες και οι καλοκαιρινές ξηρασίες παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ώθηση της δραστηριότητας πυρκαγιών σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου . Το 2022, η πρωτοφανής ζέστη και ξηρασία στην Ισπανία οδήγησαν σε καύση περισσότερων από 70.000 εκταρίων δάσους, η μεγαλύτερη ποσότητα από το 2001.

Οι αλλαγές στη χρήση γης και τα μεταβαλλόμενα πρότυπα πληθυσμού επιδεινώνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Στην Ελλάδα, ένας συνδυασμός καύσωνα, ξηρασίας και μεγάλων φυτειών εξαιρετικά εύφλεκτων μη ιθαγενών ειδών, όπως ο ευκάλυπτος, δημιούργησε ιδανικές συνθήκες για ακραίες πυρκαγιές το 2021 και το 2023. Στην Ευρώπη γενικότερα, η εγκατάλειψη γεωργικής γης τα τελευταία χρόνια ακολουθήθηκε από υπερβολική ανάπτυξη βλάστησης που έχει αυξήσει τον κίνδυνο πυρκαγιάς .

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι φυσικές εκτάσεις μετατρέπονται ραγδαία σε «διεπαφές άγριας γης-αστικής περιοχής»: μέρη όπου σπίτια και άλλες κατασκευές αναμειγνύονται με δέντρα και βλάστηση. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο ανάφλεξης πυρκαγιάς, ζημιών και απώλειας ζωών.
Το 2022, οι πυρκαγιές στις ΗΠΑ έκαψαν σχεδόν 1 εκατομμύριο εκτάρια δάσους και προκάλεσαν ζημιές περίπου 3,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων .

Μία από τις μεγαλύτερες πυρκαγιές εκείνης της χρονιάς, η πυρκαγιά Mosquito Fire της Καλιφόρνια, έκαψε χιλιάδες εκτάρια δάσους σε και κοντά σε περιοχές που ταξινομούνται ως διεπιφάνειες άγριας γης-αστικής περιοχής.

Καθώς οι ανθρώπινες δραστηριότητες συνεχίζουν να θερμαίνουν τον πλανήτη και να αναδιαμορφώνουν το τοπίο, θανατηφόρες καταστροφές πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων όπως αυτές πιθανότατα θα γίνουν πιο συχνές .
Οι καταστροφικές πυρκαγιές που σάρωσαν το Λος Άντζελες στις αρχές του 2025 – από τις πιο θανατηφόρες και καταστροφικές στην ιστορία της Καλιφόρνια – υπογραμμίζουν την αυξανόμενη απειλή των πυρκαγιών σε ευάλωτες κοινότητες στις παρυφές των δασών.

Πώς μπορούμε να μειώσουμε τις δασικές πυρκαγιές;

Οι αιτίες της αύξησης των δασικών πυρκαγιών είναι πολύπλοκες και ποικίλλουν ανάλογα με τη γεωγραφία. Πολλά έχουν γραφτεί για το πώς να διαχειριστούμε τις πυρκαγιές και να μετριάσουμε τον κίνδυνο πυρκαγιάς , αλλά δεν υπάρχει μια πανάκεια λύση.

Η κλιματική αλλαγή παίζει σημαντικό ρόλο στην πρόκληση συχνότερων και πιο έντονων πυρκαγιών. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει λύση για την επαναφορά της πυρκαγικής δραστηριότητας σε ιστορικά επίπεδα χωρίς δραστική μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και διακοπή του βρόχου ανατροφοδότησης μεταξύ πυρκαγιών και κλίματος. Ο μετριασμός των χειρότερων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής είναι ακόμη εφικτός, αλλά θα απαιτήσει ταχείες και σημαντικές μεταμορφώσεις σε όλα τα συστήματα.

Εκτός από την κλιματική αλλαγή, η ανθρώπινη δραστηριότητα μέσα και γύρω από τα δάση τα καθιστά πιο ευάλωτα στις πυρκαγιές και αποτελεί βασικό παράγοντα απώλειας δασικής κάλυψης που σχετίζεται με τις πυρκαγιές στις τροπικές περιοχές και αλλού. Η βελτίωση της ανθεκτικότητας των δασών με τον τερματισμό της αποψίλωσης των δασών και της υποβάθμισης είναι το κλειδί για την πρόληψη μελλοντικών πυρκαγιών.

Το ίδιο ισχύει και για τον περιορισμό των κοντινών καύσεων που μπορούν εύκολα να διαφύγουν στα δάση, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια περιόδων ξηρασίας. Η ενσωμάτωση του μετριασμού του κινδύνου πυρκαγιών στις στρατηγικές διαχείρισης των δασών σε περιοχές επιρρεπείς σε πυρκαγιές θα βοηθούσε στην προστασία του δασικού άνθρακα και στη δημιουργία θέσεων εργασίας, ενώ παράλληλα θα υποστήριζε τις αγροτικές κοινότητες .

Ενώ τα δεδομένα από μόνα τους δεν μπορούν να λύσουν αυτό το πρόβλημα, τα πρόσφατα δεδομένα σχετικά με την απώλεια δασικής κάλυψης που σχετίζεται με τις πυρκαγιές στο Global Forest Watch , μαζί με άλλα δεδομένα παρακολούθησης πυρκαγιών , μπορούν να μας βοηθήσουν να παρακολουθούμε την πυρκαγιά τόσο μακροπρόθεσμα όσο και σε σχεδόν πραγματικό χρόνο, για να εντοπίσουμε τάσεις και να αναπτύξουμε στοχευμένες αντιδράσεις.

Σημείωση συντάκτη: Αυτό το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά το 2022. Ενημερώθηκε τελευταία φορά τον Ιούλιο του 2025 για να αντικατοπτρίζει τα πιο πρόσφατα δεδομένα σχετικά με τις παγκόσμιες δασικές πυρκαγιές.

Ευχαριστίες στη Mikaela Weisse, η οποία συνέβαλε σε μια προηγούμενη έκδοση αυτού του άρθρου.

• ^{1 Ορίζουμε τα δάση ως όλα τα φυσικά, διαχειριζόμενα ή φυτεμένα δέντρα με τουλάχιστον 30% κάλυψη θόλου. Όλοι οι υπολογισμοί βασίζονται σε αυτό το όριο. Είναι σημαντικό ότι η «απώλεια δασών» δεν σημαίνει πάντα μόνιμη απώλεια. Άλλες, όπως αυτή η πρόσφατη εργασία με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, μπορεί να χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθοδολογίες και ορισμούς δασών. Ενθαρρύνουμε τους αναγνώστες να εξετάσουν μια σειρά από πηγές κατά την εξερεύνηση των παγκόσμιων τάσεων απώλειας δασών.}
• ^{2 Μικρές αποκλίσεις μεταξύ των δεδομένων σε αυτήν την ανάλυση και της σύνοψης των παγκόσμιων τάσεων αποψίλωσης των δασών οφείλονται σε διαφορές στην χωρική ανάλυση και στις μεθοδολογίες που χρησιμοποιούνται. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με οποιοδήποτε από τα δύο σύνολα δεδομένων, επικοινωνήστε με τον James MacCarthy .}

Μετάφραση απο την Αρχική πηγή του άρθρου : The Latest Data Confirms: Forest Fires Are Getting Worse