Το παρόν άρθρο έχει σκοπό να σας παρουσιάσει στο πρώτο μέρος την βασική δομή και λειτουργία ενός ελικοδρομίου και στο δεύτερο τις απαιτήσεις της πυρασφάλειας ενός ελικοδρομίου.
Αυτή τη στιγμή λειτουργούν στην Ελλάδα 67 ελικοδρόμια, αδειοδοτημένα από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Από αυτά, τα 49 είναι δημοσίου συμφέροντος (44 Δημοτικά και 5 Νοσοκομείων) και έχουν σκοπό την κάλυψη αναγκών απομακρυσμένων περιοχών της χώρας (μεταφορά ασθενών, κ.λπ.), τη συγκράτηση του πληθυσμού τους καθώς και την ανάπτυξη των πλουτοπαραγωγικών πηγών και του τουρισμού των εν λόγω περιοχών. Τα υπόλοιπα 18 ελικοδρόμια ανήκουν σε ιδιώτες. Ως προς τη γεωγραφική τους κατανομή, 41 από αυτά βρίσκονται στο νησιωτικό σύμπλεγμα του Αιγαίου Αρχιπελάγους, 4 στην περιοχή του Ιονίου Πελάγους και 22 στην ηπειρωτική χώρα, κυρίως κατά μήκος των βορείων συνόρων της χώρας.
- Βασική δομή και λειτουργία ενός ελικοδρομίου
Το ελικοδρόμιο είναι ένας μικρός σχετικά χώρος κατάλληλα διαμορφωμένος για χρήση μόνο από ελικόπτερα. Τα οργανωμένα ελικοδρόμια διακρίνονται σε στρατιωτικά και πολιτικά. Τα πολιτικά διακρίνονται σε δημόσια και ιδιωτικά. Το ελικοδρόμιο είναι αεροδρόμιο επί του εδάφους σε σταθερή, υπερυψωμένη ή μη κατασκευή προορισμένη να χρησιμοποιείται όλο ή εν μέρει για την άφιξη, αναχώρηση και επίγεια κίνηση ελικοπτέρων. Συμπληρώνονται με αναγκαίες εγκαταστάσεις εφοδιασμού καυσίμου, φωτισμού, ειδικά αν λειτουργούν όλο το εικοσιτετράωρο, ανεμούρια ή και υπόστεγα.
Κάθε ελικοδρόμιο διαθέτει τα εξής οπτικά βοηθήματα:
- Ημερήσια σήμανση ελικοδρομίου με το γράμμα «Η» στο κέντρο του δαπέδου λευκού χρώματος.
- Ημερήσια σήμανση ζώνης επαφής (touchdown and lift-off area / TLOF) με κυκλική γραμμή κίτρινου χρώματος
- Ημερήσια σήμανση περιοχής προσγείωσης – ανύψωσης (final approach and takeoff area / FATO) με περιμετρική γραμμή (σε κύκλο ή τετράγωνο) λευκού χρώματος, ενώ διαθέτει είτε χωνευτά στο έδαφος είτε υπερυψωμένα, φώτα πράσινου χρώματος για νυχτερινή σήμανση.
- Ζώνη ασφαλείας (aire de securite)
- Επικουρικά των φώτων που χρησιμοποιούνται στα σημεία αποπροσγείωσης και προσέγγισης μπορεί να χρησιμοποιηθούν και προβολείς, για τον συνολικό φωτισμό του ελικοδρομίου, ενώ είναι επιβεβλημένη η ύπαρξη ενός φωτιζόμενου ανεμουρίου.
Φορέας διαχείρισης ενός ελικοδρομίου (εκτός από τα στρατιωτικά) μπορεί να είναι είτε νομικό είτε φυσικό πρόσωπο, που θα είναι υπεύθυνο για τη διοίκηση, διαχείριση, λειτουργία και τυχόν εκμετάλλευση των υποδομών και υπηρεσιών του ελικοδρομίου, καθώς και για το συντονισμό των τυχόν δραστηριοποιούμενων επιχειρήσεων εντός των ορίων του ελικοδρομίου, στο οποίο χορηγείται η άδεια ίδρυσης και λειτουργίας ελικοδρομίου.
Την άδεια ενός ελικοδρομίου την εκδίδει η διεύθυνση αερολιμένων της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας. Ο φορέας διαχείρισης είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία του ελικοδρομίου σύμφωνα με τον τρόπο που περιγράφεται στην άδεια ίδρυσης και λειτουργίας του και στο εγκεκριμένο εγχειρίδιο λειτουργίας. Είναι υπεύθυνος για την αρχική εκπαίδευση και επαναλαμβανόμενες εκπαιδεύσεις του προσωπικού του, σύμφωνα με την ισχύουσα αεροπορική νομοθεσία. Είναι επίσης υπεύθυνος για την αναφορά στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας και σε άλλους φορείς, κάθε αεροπορικού ατυχήματος, σοβαρού συμβάντος ή συμβάντος, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία.
Τα ελικοδρόμια, στα οποία διεξάγονται προγραμματισμένες (τακτικές) πτήσεις μεταφοράς επιβατών, ταχυδρομείου, φορτίου, παρέχονται υπηρεσίες συντήρησης – επισκευής ελικοπτέρων, ανεφοδιασμός με καύσιμα, ή εδρεύει σχολή εκπαίδευσης, απαιτείται υποχρεωτικά να διαθέτουν εγχειρίδιο λειτουργίας.
Στο εγχειρίδιο λειτουργίας ελικοδρομίου περιέχονται όλες οι πληροφορίες που αφορούν στο ελικοδρόμιο καθώς και οδηγίες που είναι απαραίτητες στο προσωπικό του για την ομαλή και την ασφαλή λειτουργία του.
Η χρήση πεδίου προσγείωσης ελικοπτέρων επιτρέπεται μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας σύμφωνα με τους κανόνες εναέριας κυκλοφορίας. Τα ελικοδρόμια δύναται να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις έκτακτων αναγκών όπως θεομηνίες ή αεροδιακομιδές ασθενών από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες και αρχές, χωρίς άδεια του φορέα διαχείρισης.
Ο χειριστής του ελικοπτέρου είναι υπεύθυνος για την πτητική λειτουργία του ελικοπτέρου σε πεδία προσγείωσης, έχει την πλήρη ευθύνη για την καταλληλόλητα του πεδίου προσγείωσης και κρίνει, ενώ βρίσκεται στον αέρα, την καταλληλόλητα της περιοχής.
Οι υπεύθυνοι καθημερινής λειτουργίας, συντήρησης, πυρασφάλειας του ελικοδρομίου, πρέπει να είναι πρόσωπα εκπαιδευμένα αντίστοιχα από την Διεύθυνση Αερολιμένων για θέματα πυρασφάλειας και την Διεύθυνση Ασφάλειας Αερολιμένων για θέματα ασφάλειας κατά εκνόμων ενεργειών. Το κόστος της εκπαίδευσης επιβαρύνει τους φορείς λειτουργίας του ελικοδρομίου.
- Απαιτήσεις της πυρασφάλειας ενός ελικοδρομίου
Τα ελικοδρόμια, όπως πολλές δομές, διέπονται από ένα κανονισμό λειτουργίας, αλλά και ένα κανονισμό πυρασφαλείας που εξασφαλίζει την ασφαλή λειτουργία τους. Ο κανονισμός οριοθετεί τις απαιτήσεις και υποχρεώσεις στον ελάχιστο απαιτούμενο πυροσβεστικό εξοπλισμό, στα μέσα, στα πυροσβεστικά υλικά, στο προσωπικό, στην εκπαίδευση αλλά και στις διαδικασίες που πρέπει να υπάρχουν ώστε να διασφαλίζεται ο επιθυμητός βαθμός ασφαλείας στα ελικοδρόμια, βάσει των εθνικών (ΥΠΑ) και διεθνών κανονισμών (ICAO).
Οι ομάδες πυρόσβεσης και διάσωσης, ενός ελικοδρομίου πρέπει να είναι οργανωμένες, εξοπλισμένες, στελεχωμένες και εκπαιδευμένες, ώστε να είναι ικανές να ανταποκριθούν σε ένα αεροπορικό ατύχημα αποτελεσματικά και στους απαιτούμενους χρόνους με κύριο σκοπό την διάσωση της ανθρώπινης ζωής και την έγκαιρη κατάσβεση μιας πυρκαγιάς πριν λάβει διαστάσεις.
Το ελικοδρόμιο, είναι ιδιαίτερος χώρος με υψηλό δείκτη επικινδυνότητας λόγο της ύπαρξης του ελικοπτέρου, που έχει οριζόντια και κάθετα στροφεία (έλικες), εύφλεκτα καύσιμα και ισχυρές αεροδυναμικές δυνάμεις. Γι’ αυτό τον λόγο η παρουσία εκπαιδευμένου – εξειδικευμένου προσωπικού πυρασφαλείας σε θέματα πυρόσβεσης ελικοδρομίων είναι απαραίτητη και ξεφεύγει από την «καθημερινή» πυροσβεστική δράση. Ο πυροσβέστης καλείται να δράσει σε ένα επικίνδυνο περιβάλλον, με κίνδυνους από τα μηχανικά μέρη του ελικοπτέρου, «πάνω» σε ένα πολύ ακριβό και δύσχρηστο μηχάνημα με ιδιαιτερότητες στο «άνοιγμα» του και την διάσωση ατόμων από τους χώρους του.
Στον παρακάτω πίνακα, βλέπετε το πρόγραμμα εκπαίδευσης προσωπικού που εμπλέκεται στην πυρασφάλεια ελικοδρομίων και πεδίων προσγείωσης.
Στην Ελλάδα αυτή την στιγμή, υπάρχουν τρεις (3) σχολές που παρέχουν την δυνατότητα εκπαίδευσης σε θέματα πυρασφαλείας αεροδρομίων και ελικοδρομίων.
- Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, σχολή πολιτικής αεροπορίας
- Πυροσβεστική Ακαδημία, σχολή επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης
- Διοίκηση Αεροπορικής Εκπαιδεύσεως, ΣΠΥΠΑ, σχολείο Πυρασφαλείας ΠΑ
Η κατηγορία πυρασφάλειας κάθε ελικοδρομίου είναι ίδια με αυτή στην οποία κατατάσσεται το μεγαλύτερο ελικόπτερο που χρησιμοποιεί το ελικοδρόμιο ανάλογα με το συνολικό του μήκος, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Το συνολικό μήκος του ελικοπτέρου περιλαμβάνει την άτρακτο και τα στροφεία σε περιστροφή (βλέπε σκίτσο παρακάτω).
Στον παρακάτω πίνακα, βλέπουμε τις ελάχιστες απαιτούμενες ποσότητες κατασβεστικών υλικών για επίγεια ελικοδρόμια.
Στον παρακάτω πίνακα, βλέπουμε τις ελάχιστες απαιτούμενες ποσότητες κατασβεστικών υλικών για υπερυψωμένα ελικοδρόμια
Σε όλα τα ελικοδρόμια απαιτείται η ύπαρξη δυο τουλάχιστον σημείων υδροληψίας σε θέσεις εκτός του δαπέδου του ελικοδρομίου και στα οποία μπορούν να συνδεθούν κατάλληλα συστήματα για την εκτόξευση νερού και αφρού πυρόσβεσης σε όλη την επιφάνεια του ελικοδρομίου και κάτω από όλες τις καιρικές συνθήκες. Στα επίγεια ελικοδρόμια τα παραπάνω μπορούν να αντικατασταθούν με κατάλληλο πυροσβεστικό όχημα το οποίο φέρει κανόνι εκτόξευσης αφρού, καθώς και τις απαιτούμενες ποσότητες νερού, αφρού και λοιπών κατασβεστικών μέσων και διασωστικών υλικών.
Η ύπαρξη CO2 ως συμπληρωματικού κατασβεστικού μέσου είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση πυρκαγιών στους κινητήρες των ελικοπτέρων. Το υλικό πρέπει να φέρετε σε φορητούς ή τροχήλατους πυροσβεστήρες με κατάλληλα ακροφύσια για χρήση σε υπερυψωμένους κινητήρες.
Το προσωπικό πυρασφαλείας του ελικοδρομίου πρέπει να είναι παρόν στο στάδιο προσγείωσης και απογείωσης του ελικοπτέρου καθώς και στο στάδιο κατά το οποίο το ελικόπτερο βρίσκεται στο έδαφος αλλά έχει τους κινητήρες σε λειτουργία. Ο ελάχιστος απαιτούμενος αριθμός προσωπικού πυρασφαλείας ορίζεται κατά περίπτωση στο στάδιο της αδειοδότησης του ελικοδρομίου.
Στον παρακάτω πίνακα, ορίζεται ο αναγκαίος διασωστικός εξοπλισμός που πρέπει να υπάρχει σε ένα ελικοδρόμιο ανάλογα με την κατηγορία του.
Είδαμε λοιπόν παραπάνω, την βασική δομή και λειτουργία ενός ελικοδρομίου και τις απαιτήσεις της πυρασφάλειας ενός ελικοδρομίου. Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχηθώ καλές πτήσεις στους αξιόμαχους πιλότους μας και καλές υπηρεσίες στο προσωπικό πυρασφαλείας των ελικοδρομίων που είναι συχνά οι «άγνωστοι» φυλακές των πτητικών μέσων.
Ζαφειρίου Χ. Στέφανος
Πυροσβέστης διυλιστηρίων και πετροχημικών εγκαταστάσεων
Διαχειριστής εκτάκτων αναγκών
SSI Dive Master pro – Διάσωστης Δυτών
Εθ. Αρχιπυροσβέστης Π.Σ.
Βιβλιογραφία:
- ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 19/2009 – ΦΕΚ 35/Α’/3.3.2009, Ίδρυση, κατασκευή, εξοπλισμός, λειτουργία και εκμετάλλευση ελικοδρομίων.
- Απόφαση Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας Δ3/Γ/35526/8161 (ΦΕΚ 1810 Β’2008), Έγκριση Κανονισμού Πυρασφάλειας για αεροδρόμια − ελικοδρόμια και πεδία προσγειώσεων αεροσκαφών.
- Βικιπαίδεια – Ελικοδρόμια
- ICAO should determine specifications for the design of mobile helicopter transport platforms in Annex 14 — Aerodromes, Volume II — Heliports.
- www.Hellenicpilotsassociation.org, Πανελλήνια Ένωση Πιλότων
